Beeldsnijwerk


Whakairo – de Maori Kunst van het Beeldsnijden.
Dit is de algemene term voor de Maori kunst van het beeldsnijden in diverse materialen.

Whakairo Rakau – de Maori Kunst van het Houtsnijwerk.

Voor carvings van Been en NZ jade (NZ Greenstone, Pounamu) zie:
http://www.matariki.nl/Artefacts/Sieraden/Hangers/Been/
http://www.matariki.nl/Artefacts/Sieraden/Hangers/Jade/


Maori Kunst is het middel om de tribale historie vast te leggen, het bevestigt de spirituele wereld en illustreert de Whakapapa, of de genealogie (stamboom).
De symbolen van de spirituele wereld zijn erg goed behouden in de kunstvorm Whakairo, hetgeen beeldsnijkunst betekent.
Men is van mening dat carving de meest ultieme vorm van inheemse kunst vertegenwoordigt.
Kwaliteit carvings geven respect aan de voorouders, historie, mythen en legendes.




Hoewel Maori geen alfabetische vorm van lezen en schrijven ontwikkelden tot na de blanke man kwam, hadden ze een hoog ontwikkelde stijl binnen de snijkunst. Vandaag kent men zijn abc, maar de kunst van het ‘lezen’ van carving is nog steeds levend. Dit is de Maori vastgelegde geschiedenis, doorgegeven aan de Maori mensen door de tijden heen. Er zijn carvings die al meer dan 500 jaar oud zijn en nog steeds hebben overleefd. Maar historici verkiezen te lezen wat er in de boeken staat die vaak geschreven zijn door niet-Maori mensen, in plaats van de tijd te nemen om de geschiedenis te lezen zoals ze vastgelegd is door de Maori die ik persoonlijk veel interessanter vind.

Het verhaal van de ontdekking van Whakairo vanuit de zee is erg beroemd in de Maori traditie. Het vertelt van de gevangenneming van Te Manuhauturuki, de zoon van Ruatepupuke. Te Manu was gevangen door Tangaroa , de god van de zee en meegenomen naar zijn huis diep in de oceaan en neergezet op de geveltop. Ruatepupuke ondernam de reis om zijn zoon te vinden.
De legende vertelt dat Ruatepupuke het huis (whare) van Tangaroa bezoekt onderin de zee en daar zag dat de poupou, de dragende delen van de muren van zijn whare in beelden uitgesneden waren en ook menselijke figuren waren die konden spreken.
Ruatepupuke steelt de poupou, de beeldgesneden posten, neemt ze mee naar zijn wereld maar ze verliezen de spreekvaardigheid.
Hun daadwerkelijke aanwezigheid echter waren een gids en leidraad voor de toekomstige Tohunga Whakairo, de meester snijders.


De Maori beeldsnijkunst onderscheidt zich vooral door de eeuwenlange isolatie ten opzichte van de andere Polynesische eilanden. Verder zorgde de overvloed aan hout zoals kauri en totara voor een perfect medium voor de kunst. De traditionele snijgereedschappen zoals beitel en bijl konden van de ruime aanvoer van Groensteen (Pounamu) gemaakt worden.
Het grootste voordeel voor de kunst van de beeldsnijder kwam met de introductie van stalen gereedschappen in de late achttiende en begin negentiende eeuw.




De kunst van Whakairo is nu bloeiende.
De Maori Kaiwhakairo (beeldsnijkunstenaars) van vandaag zijn professionele kunstenaars. Velen van hen hebben Te Wananga Whakairo gevolgd, de beeldsnijkunst-school waar ze de schitterende tradities en methodes van het Maori vakwerk van Whakairo geleerd hebben. Een constante stroom gekwalificeerde beeldsnijders getraind door meesters in het vak komen naar voren om hun vaardigheden mee te nemen naar de mensen door het hele land.

Maori Whare Nui (vergaderhuizen) van vandaag zijn (met sommige uitzonderingen) handgesneden kunstwerken.
De namen van de gesneden figuren en de gesneden symbolen bevatten de historie van de Iwi (stam) die hoort bij de Whare.
De Whare whakairo, gesneden huizen zijn gedecoreerd met gesneden Amo (gevellijsten) en Poupou (pilaren).
Op het toppunt van de Amo aan de buitenkant van de Whare is de Tekoteko, een gesneden figuur of hoofd.
De bases van de dragende nokbalken zijn Poupou, die rond zijn en vaak geheel rondom uitgesneden.


Sommige vormen keren telkens terug in de verschillende kunstvormen van de Maori art en zijn ook gebruikelijke vormen in Whakairo.
De dominante figuur in Maori beeldsnijkunst is de menselijke figuur, geportretteerd in verschillende vormen.
Het gezicht vaak met uitgestoken tong komt voor in vooraanzicht en in profiel.
Er zijn vier types hoofden in Maori carving, de Wheku, de Ruru, de Koruru en het menselijke hoofd.
Het profiel is soms verdraaid en wordt dan de Manaia vorm. De Manaia is de ziel die ieder persoon heeft. Hij beschermt zijn menselijke gedaante en op de vastgestelde tijd begeleidt de Manaia de ziel van de overleden mens naar de vertrekplaats naar de wereld van de zielen.
De gesneden vorm van de Manaia heeft gewoonlijk 3 vingers die de geboorte, leven en dood voorstellen, ook is het hoofd van een vogel die de vlucht voorstelt. Sommige Maori geloven dat de drie vingers de drie Kete (manden) van kennis voorstellen.
De Koru deze ontvouwende knop van een varen illustreert de levenscyclus van de mens. De verschillende vormen van de Koru laten de levenscyclus zien vanaf de tijd in de baarmoeder tot de tijd van ouderdom.

De Kowhaiwhai deze zijn herhaaldelijk gebruikte decoratieve patronen die zowel in de beeldsnijkunst als in de schilderkunst gebruikt worden. Ze hebben alle aparte namen en speciale betekenissen. Als u deze patronen nog wat beter wilt bekijken kunt u dat in de rubriek Symboliek.


Bekijkt u gerust de knop(pen) hierboven waar u het profiel van beeldsnijkunstenaars zult vinden en hun kunstwerken van Whakairo.

Als u meer informatie wilt, een vrijblijvende prijsopgave of informatie over exposities, gebruik s.v.p. info@matariki.nl